DN kiến nghị sửa đổi Nghị định 20 về giao dịch liên kết

Theo ông Nguyễn Trần Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, Nghị định 20/2017/NĐ-CP là dấu mốc quan trọng trong hệ thống quy định pháp luật về giao dịch liên kết, đưa Việt Nam tiến gần hơn đến các chuẩn mực quốc tế về gia tăng tính minh bạch và nỗ lực chống trốn thuế. Tuy nhiên, dù mục tiêu là chống chuyển giá đối với doanh nghiệp FDI nhưng trong thực tiễn triển khai, Nghị định này đã  nảy sinh nhiều bất cập gây ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp trong nước.

Toàn cảnh hội thảo. Ảnh: VGP/ Toàn Thắng

Cụ thể, Khoản 3, Điều 8 Nghị định 20 quy định: "Tổng chi phí lãi vay phát sinh trong kỳ của doanh nghiệp được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp không vượt quá 20% tổng lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh, cộng với chi phí lãi vay, chi phí khấu hao của doanh nghiệp".

Ông Nam phân tích, quy định này không phù hợp với nguyên tắc tự do kinh doanh đã được ghi nhận trong Luật Doanh nghiệp năm 2014; mâu thuẫn với các quy định trong Luật Thuế hiện hành và có nhiều vấn đề không phù hợp với thực tế, ảnh hưởng lớn đến quyền lợi của doanh nghiệp.

Lý do thứ nhất, Điều 7 Luật Doanh nghiệp quy định quyền của doanh nghiệp được "tự do kinh doanh trong những ngành, nghề mà pháp luật không cấm". Quy định giới hạn chi phí lãi vay của Nghị định 20 chưa phù hợp với nguyên tắc tôn trọng quyền tự do kinh doanh.

Thứ hai, vay vốn là nhu cầu thực tế, thường xuyên của doanh nghiệp nhằm phục vụ hoạt động kinh doanh đặc biệt với những ngành nghề đòi hỏi vốn đầu tư lớn, thời gian thu hồi vốn kéo dài như đầu tư cơ sở hạ tầng, kinh doanh bất động sản, doanh nghiệp khởi nghiệp, các công ty trong giai đoạn đầu tư mới sẽ càng gặp khó khăn khi chi phí lãi vay nhiều lại không được khấu trừ thuế. Do đó, nếu áp theo điều khoản này, chi phí lãi vay của các doanh nghiệp có giao dịch liên kết sẽ bị tính thành 2 lần, nguy cơ “lỗ chồng lỗ”.

Đại diện Hiệp hội bất động sản Việt Nam cho biết, theo ghi nhận ý kiến của cộng đồng doanh nghiệp, phân tích của các chuyên gia, các cơ quan báo chí – truyền thông Khoản 3, Điều 8 của Nghị định 20 về áp trần lãi vay đang quy định không rõ ràng, minh bạch về đối tượng áp dụng, đồng thời đang có nhiều cách hiểu dẫn đến việc áp dụng có thể sai lệch.

Thứ ba, quy định của Nghị định 20 sẽ tạo ra nhiều khó khăn đối với các tập đoàn kinh tế tư nhân với mô hình công ty mẹ - con hiện đang phát triển mạnh ở nước ta. Nếu các doanh nghiệp không có động cơ chuyển giá, ví dụ như họ có quan hệ giao dịch vay vốn giữa công ty mẹ và công ty con, thuế suất của họ là bằng nhau, đều áp dụng một mức thuế suất phổ thông, không có ưu đãi thuế thì họ phải thuộc trường hợp không bị khống chế lãi vay theo Nghị định 20. Còn nếu không phân định rõ mà khống chế lãi vay cả những trường hợp này, tất yếu sẽ tạo ra rào cản việc cho vay nội bộ giữa công ty mẹ và công ty con, làm mất đi khả năng điều tiết sức mạnh chung của một tập đoàn và cơ hội đầu tư dài hạn vào các ngành nghề cần vốn lớn, có ý nghĩa lâu dài cho nền kinh tế.

Thứ tư, đây là Nghị định áp dụng chung cho cả doanh nghiệp của nước ngoài và doanh nghiệp Việt Nam với 2 chuẩn mực kế toán khác nhau và điều kiện hoạt động khác nhau, nếu áp dụng cùng công thức với tỷ lệ tính toán giống nhau sẽ gây khó khăn rất lớn cho các doanh nghiệp của Việt Nam.

Theo TS Cấn Văn Lực, Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính – Tiền tệ quốc gia, Nghị định 20 giúp chúng ta sát hơn với thông lệ quốc tế, chống xói mòn thuế, góp phần cải thiện môi trường kinh doanh, tạo sự bình đẳng giữa doanh nghiệp trong nước và nước ngoài.

Sau khi phân tích số liệu của ngành Thuế về số lượng doanh nghiệp vượt trần 20%, qua khảo sát báo cáo tài chính của các doanh nghiệp có uy tín, ngành nghề khác nhau trên sàn và so sánh với nhiều quốc gia phát triển như Mỹ, EU, Hàn Quốc và các quốc gia trong khu vực như Indonesia ông Lực cho rằng quy định trên trong Khoản 3, Điều 8, Nghị định 20 còn thiếu sức thuyết phục

Cùng với đó, Nghị định này chưa tính đến các yếu tố đặc thù, ngành đặc thù ở Việt Nam đồng thời chưa phân biệt đối tượng ở đây là công ty mẹ, Tập đoàn hay công ty con đơn lẻ dẫn đến không bình đẳng, công bằng giữa các doanh nghiệp với nhau.

Ông Lực nêu rõ  băn khoăn quy mô, chi phí lãi vay nên được hiểu như thế nào, phải chăng chỉ bao gồm các khoản vay liên kết hay tất cả khoản vay? Nếu chỉ có vay liên kết thì không có vấn đề gì, tuy nhiên Nghị định này đang áp dụng là tất cả khoản vay.

Từ góc nhìn chuyên gia tư vấn thuế, bà Đinh Mai Hạnh, Phó Tổng giám đốc Tư vấn Thuế, Deloitte Việt Nam cho biết, một trong những điểm thay đổi chính trong Nghị định 20 là mức khống chế chi phí lãi vay được tham chiếu đến Chương trình hành động số 4 chống xói mòn cơ sở thuế và chuyển lợi nhuận ra nước ngoài (BEPS). Đối tượng chính mà BEPS hướng đến là các Tập đoàn đa quốc gia có thể lợi dụng chênh lệch về thuế suất, thuế thu nhập doanh nghiệp ở các nước khác nhau và dùng công cụ vốn vay để điều chuyển lợi nhuận của các công ty thành viên trong Tập đoàn với mục đích tránh thuế.

"Với mục tiêu ban đầu như vậy, nhưng trên thực tế việc áp dụng khống chế chi phí lãi vay ở Việt Nam đã và đang tạo ra nhiều vướng mắc cho các doanh nghiệp, đặc biệt là các Tổng công ty, Tập đoàn hoặc các công ty sử dụng vốn vay lớn trong giai đoạn đầu tư, hoặc có nhu cầu vay vốn lưu động thường xuyên", bà Mai nêu rõ.

Trước những bất cập của Nghị định 20, ông Nguyễn Trần Nam, Nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, Chủ tịch Hiệp hội bất động sản Việt Nam cho biết: Hiệp hội bất động sản Việt Nam đã có ý kiến, đề xuất tới cấp có thẩm quyền. “Đặc biệt, đối với các công ty trong giai đoạn đầu tư mới sẽ càng gặp khó khăn khi chi phí lãi vay nhiều lại không được khấu trừ thuế”, ông Nam nhấn mạnh.

Đại diện Hiệp hội bất động sản Việt Nam kiến nghị quy định khống chế chi phí lãi vay trong Nghị định 20 cần được sửa đổi theo tinh thần tôn trọng quyền tự do kinh doanh và tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp.

Còn TS Cấn Văn Lực nêu đề xuất về sửa đổi quy định giới hạn chi phí lãi vay nên giải thích rõ chi phí lãi hay chi phí lãi vay. Cùng với đó phải làm rõ quy mô của lãi vay, chỉ áp dụng vay liên kết hay tất cả khoản vay. Theo TS Cấn Văn Lực nên áp dụng mức khống chế chi phí lãi vay 30% là phù hợp và cần phải xem xét đến đặc thù của một số ngành nghề, doanh nghiệp.

Đề cập đến vấn đề này bà Đinh Mai Hạnh, Phó Tổng giám đốc Tư vấn Thuế, Deloitte Việt Nam cho rằng, Việt Nam nên tiếp tục nghiên cứu, tham khảo thêm các quy định và thông lệ quốc tế, đưa ra các hướng dẫn cụ thể hơn cho các mô hình hoạt động và ngành nghề đặc thù điển hình như hình thức huy động vốn thông qua mô hình công ty mẹ - con vì mục đích phát huy hiệu quả các hoạt động kinh tế hợp pháp của Tập đoàn, hoặc các công ty phải sử dụng nguồn vốn rất lớn như lĩnh vực bất động sản.

Việc áp dụng quy định nên có lộ trình và tham khảo thông lệ quốc tế BEPS, thực tiễn áp dụng ở các nước để quy định mang tính khả thi và thực sự đi vào đời sống của cộng đồng doanh nghiệp.

                                                                                                                                       Toàn Thắng