Từ một chuyến công tác, nghĩ về lộ trình để đất nước tiến xa

Năm 2023 thực sự là một năm đặc biệt của VCCI khi kỷ niệm dấu mốc quan trọng – tròn 60 năm tiến lên cùng đất nước trên con đường phát triển kinh tế. Cá nhân tôi, vào dịp này lại nhớ lại kỷ niệm đáng nhớ khi thực hiện nhiệm vụ hợp tác doanh nghiệp với ASEAN.

Năm 2003 - cách đây vừa tròn 20 năm, lần đầu tiên tôi đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam sang thủ đô Kuala Lumpur (Malaysia) họp hội nghị của Hội đồng Tư vấn kinh doanh (BAC) ASEAN. Thời điểm đó Việt Nam đã là thành viên của ASEAN và đã ký hiệp định thương mại với Hoa Kỳ nhưng vẫn chưa gia nhập WTO nên đất nước dù khởi sắc nhưng hoạt động sản xuất kinh doanh vẫn còn nhiều khó khăn, đặc biệt là các DNVVN (SME). Tôi lên đường công tác với suy nghĩ không mấy lạc quan rằng chắc Malaysia cũng không khác gì các thành phố ở Việt Nam và không bao giờ có thể như các thành phố như ở Australia hoặc thậm chí như Slovakia - những nơi mà tôi đã từng sống và học tập nhiều năm.

Có nhiều nhà bình luận kinh tế cho rằng muốn nhận xét một nền kinh tế, một đất nước có phát triển bền vững hay không thì cần quan sát hai vấn đề: (1) Hệ thống hạ tầng cơ sở của quốc gia đó và (2) Chính sách của Chính phủ với tầng lớp doanh nghiệp và người dân dễ bị tổn thương nhất trong xã hội.

Bước xuống sân bay quốc tế Kuala Lumpur, tôi đã bị choáng ngợp bởi một sân bay hiện đại mang dáng dấp một cảng hàng không của một nước phát triển. Đường vào thành phố có các hệ thống giao thông tiện lợi không chỉ dành cho phương tiện cá nhân mà còn đầy đủ phương tiện công cộng. Ô tô chạy vào thành phố rất nhanh và từ xa nhìn vào trung tâm đã thấy những ngôi nhà hiện đại với điểm nhấn là tháp song sinh Kuala Lumpur từng là công trình cao nhất thế giới. Hai bên đường là những dãy phố có hàng cây xanh, nhà cửa, trung tâm mua sắm… hiện đại, người dân đi lại và sinh hoạt văn minh không khác ở các nước phát triển mà tôi đã đi qua.

Làm việc với BAC Malaysia, họ tự hào cho biết: Hệ thống chính quyền của Malaysia có mô hình gần với hệ thống nghị viện Westminster và hệ thống pháp luật dựa trên thông luật của Anh quốc. Tài chính vi mô, hoặc các dịch vụ tài chính cho người nghèo, cung cấp một công cụ xuyên suốt, đặc biệt có khả năng giảm bớt một số vấn đề thách thức nhất của thời đại: nghèo đói cùng cực, thất nghiệp, bình đẳng giới, an ninh lương thực, tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe… nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn diện và giảm thiểu chênh lệch giàu nghèo. Malaysia là một nền kinh tế thị trường định hướng nhà nước tương đối mở và công nghiệp hóa mới. Tuy nhiên, vì sự bất bình đẳng kinh tế tồn tại giữa các dân tộc khác nhau (người Hoa chiếm khoảng một phần ba dân số song lại chiếm 70% giá trị vốn hóa thị trường của quốc gia), Chính phủ Malaysia đã có chính sách cung cấp tùy chọn tín dụng vi mô linh hoạt cho tất cả những doanh nhân SME và MSME Malaysia có kế hoạch bắt đầu kinh doanh trong bất kỳ lĩnh vực nào. Mức vay có thể tới 50.000 RM (tương đương gần 300 triệu đồng) và khoản vay tối thiểu là 30.000 RM (khoảng 160 triệu đồng) mà không cần có tài sản thế chấp. 

Chuyến đi công tác cách đây 2 thập kỷ đó đã làm thay đổi suy nghĩ và tạo cho tôi niềm tin về hướng đi của các quốc gia trong khu vực trũng của kinh tế thế giới như Malaysia và Việt Nam… để xây dựng một đất nước phát triển và có sức cạnh tranh cao. Chính sách đầu tư tốt vào hạ tầng giao thông công cộng qua các hình thức đầu tư hiệu quả PPP… và tín dụng vi mô đã góp phần quan trọng thay đổi một đất nước có diện tích tương đương và dân số chỉ bằng một phần ba Việt Nam với văn hóa đa tôn giáo (Hồi, Thiên Chúa, Phật, Hindu…) thành quốc gia đoàn kết và phát triển. Chính vì vậy, không có gì đáng ngạc nhiên khi hiện nay, theo nghiên cứu và khảo sát của công ty Preply có trụ sở tại Mỹ, thủ đô Kuala Lumpur của Malaysia đã vượt qua những cái tên như Dubai (UAE) và Montreal (Canada) để trở thành thành phố người nước ngoài muốn sống nhất.

Ở Việt Nam, sau gần 30 năm gia nhập ASEAN, với chính sách hội nhập lấy khu vực láng giềng ASEAN làm trọng tâm để hợp tác và phát triển, chúng ta đã trở thành một quốc gia có vị thế quan trọng trong khu vực ASEAN và quốc tế. Ngoài ra, với sự tham gia hội nhập hiệu quả của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam mà tổ chức đại diện là VCCI thông qua các cơ chế hợp tác doanh nghiệp song phương như Diễn đàn doanh nghiệp giữa Việt Nam với các nước, BAC APEC và ASEAN, Việt Nam hiện đã trở thành một nền kinh tế mở, phát triển nhanh, có quan hệ kinh tế song phương với trên 230 nước và vùng lãnh thổ. Việt Nam cũng đã ký kết 16 hiệp định thương mại tự do (FTA) với 60 nền kinh tế. Tính chung năm 2022, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa cả nước đạt trên 700 tỷ USD, gấp gần 2 lần tổng sản phẩm quốc nội GDP. 

20 năm nữa khi VCCI kỷ niệm 80 mùa Xuân và sau đó chúng ta kỷ niệm 100 năm ngày thành lập nước CHXHCN Việt Nam, doanh nghiệp và doanh nhân sẽ tiếp tục là động lực chính để phát triển kinh tế. Chắc chắn, chúng ta sẽ nhìn thấy sự phát triển của các hiệp hội ngành nghề cốt lõi của Việt Nam ở trong nước, những sản phẩm, thương hiệu "Made in Vietnam" sẽ song hành cùng với sự hiện diện của các VietCham trên các thị trường quốc tế chiến lược… 

Trong kỷ nguyên công nghệ số, nền kinh tế thị trường và Nhà nước pháp quyền, cùng với chính sách của Chính phủ phát triển hạ tầng - một trong 3 mũi nhọn đột phá - cũng như chính sách tài chính vĩ mô và vi mô để phát triển bền vững và "không ai bị bỏ lại phía sau" sẽ tạo sự đồng thuận và đoàn kết của mọi giai tầng trong xã hội, tạo nên nguồn lực xã hội to lớn đảm bảo cho đất nước tiến xa và "sánh vai với các cường quốc năm châu".

TS. Đoàn Duy Khương

Nguyên Chủ tịch ASEAN BAC