(Chinhphu.vn) - Quy định về ghi nhận thông tin Nhà đầu tư trên Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư (IRC) đối với doanh nghiệp FDI đang gây ra những phản ứng khác nhau.
Luật Đầu tư 2014 đã có hiệu lực kể từ ngày 01/7/2015, tuy nhiên phải đợi 7 tháng sau mới có hướng dẫn chính thức về thủ tục cấp phép đầu tư. Bộ KH-ĐT đã ban hành 02 Công văn hướng dẫn tạm thời, nhưng lại gây ra nhiều tranh cãi liên quan đến thủ tục, thông tin dự án, nhà đầu tư và tổ chức kinh tế thực hiện dự án trên các loại biểu mẫu. Đầu tháng 01/2016, Thông tư 16/2015/TT-BKHĐT của Bộ KH-ĐT có hiệu lực, thay cho các hướng dẫn tạm trước đó.
Theo Thông tư 16/2015/TT-BKHĐT thì: “Đối với trường hợp đầu tư theo hình thức thành lập tổ chức kinh tế: trước khi thành lập tổ chức kinh tế, nhà đầu tư góp vốn thành lập tổ chức kinh tế là nhà đầu tư đứng tên và ký các văn bản, biểu mẫu thực hiện thủ tục cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư. Sau khi thành lập tổ chức kinh tế, tổ chức kinh tế là nhà đầu tư đứng tên và ký các văn bản, biểu mẫu thực hiện thủ tục đầu tư và báo cáo hoạt động đầu tư tại Việt Nam”.
Tiến sỹ Lê Đình Vinh – Giám đốc Công ty Luật Vietthink nhận xét: quy định này xuất phát từ mục đích tăng cường quản lý, giám sát hoạt động đầu tư nước ngoài của nhà nước Việt Nam. Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư nước ngoài lại đang phản ứng “khó chịu” trước ràng buộc này khi quyền của họ bị “hạn chế”.
Nhiều nhà đầu tư cho rằng, dù là dự án đầu tư lần đầu, đầu tư mới hay đầu tư mở rộng thì về bản chất nguồn tiền vẫn huy động từ nước ngoài đem vào Việt Nam thông qua công ty mẹ. Lợi nhuận đầu tư cũng được chuyển ra nước ngoài để hạch toán hợp nhất cùng với công ty mẹ. Doanh nghiệp FDI thực chất chỉ là đại diện cho nhà đầu tư thực hiện và quản lý dự án tại Việt Nam. Do đó, về nguyên tắc phải ghi nhận thông tin Nhà đầu tư cấp vốn trên IRC mới phù hợp. Chưa kể về mặt tâm lý, việc nghi nhận Nhà đầu tư cấp vốn trên IRC sẽ tạo cho họ cảm giác an toàn hơn, qua đó kích thích việc bơm vốn đầu tư vào thị trường Việt Nam.
Trong khi đó, theo quan điểm của các nhà quản lý, khi nguồn vốn của Nhà đầu tư nước ngoài “rót” vào doanh nghiệp FDI thì sẽ tạo thành vốn của doanh nghiệp – một thực thể pháp lý độc lập với Công ty mẹ. Do đó, doanh nghiệp FDI mới được coi là Nhà đầu tư của các dự án mới. Lợi nhuận đầu tư cũng phải quay trở lại hạch toán vào doanh nghiệp tại Việt Nam trước khi được chuyển ngược trở lại Nhà đầu tư cấp vốn. Thế nên việc ghi nhận doanh nghiệp FDI trên IRC mới “đúng” về pháp lý. Mặt khác, quy định này cũng tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan quản lý nhà nước trong việc quản lý hoạt động của các dự án đầu tư tại Việt Nam.
Vấn đề là Nhà đầu tư nước ngoài có dễ chấp nhận lập luận này hay không? Qua thực tế tư vấn cho các doanh nghiệp FDI, nhiều nhà đầu tư đã chia sẻ rằng quy định này là một “rào cản” mới vì không phản ánh đúng dòng vốn đầu tư cũng như không đảm bảo lợi ích của Nhà đầu tư cấp vốn. Thậm chí, trong nhiều trường hợp công ty mẹ phải bảo lãnh vốn hoặc đi huy động vốn tín dụng cho dự án, nhưng pháp luật nước sở tại lại ghi nhận Nhà đầu tư là công ty con. Điều này sẽ gây khó khăn cho việc huy động vốn và làm ảnh hưởng đến hình ảnh của công ty mẹ với các cổ đông.
Mặc dù vậy, một số chuyên gia pháp lý cho rằng đây là một biện pháp cần thiết để kiểm soát hoạt động chuyển giá, ngăn chặn việc Nhà đầu tư nước ngoài tiếp nhận lợi nhuận trực tiếp từ dự án trong khi doanh nghiệp FDI vẫn thường xuyên báo lỗ do phải chịu toàn bộ chi phí đầu tư tại Việt Nam.
ThS. Nguyễn Thanh Hà
Công ty Luật Vietthink