Tha thiết đề nghị Quốc hội đồng ý đề xuất của Chính phủ

Dự luật này cấp bách bởi lẽ: Thực hiện các nghị quyết của Đảng và Hiến pháp năm 2013, trong thời gian qua, Quốc hội đã ban hành và sửa đổi, bổ sung nhiều đạo luật quan trọng liên quan đến doanh nghiệp và môi trường kinh doanh mà điển hình là Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, tạo cơ sở pháp lý quan trọng bảo đảm quyền tự do kinh doanh của người dân và doanh nghiệp đã được hiến định. Một loạt rào cản đầu tư kinh doanh không phù hợp với thông lệ kinh tế thị trường và cam kết hội nhập của Việt Nam đã được xóa bỏ. Môi trường kinh doanh đã trở nên minh bạch, thuận lợi và bình đẳng hơn.

Nhưng, thực tiễn thực hiện các luật liên quan đến doanh nghiệp và môi trường kinh doanh trong thời gian qua cũng cho thấy, vẫn đang có quá nhiều bất cập cản trở hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, không đáp ứng yêu cầu hội nhập, đặc biệt là nỗ lực vươn tới mục tiêu đưa nền kinh tế nước ta đứng vào nhóm 3 nước đứng đầu về môi trường kinh doanh trong các nước ASEAN, và thúc đẩy khởi nghiệp hướng tới mục tiêu đất nước có được 1 triệu doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả vào năm 2020 như mục tiêu tổng quát trong Chương trình hành động được nêu trong các nghị quyết 19 và 35/2016 của Chính phủ.

Nhiều quy định của các luật về doanh nghiệp và môi trường đầu tư, kinh doanh đang trong tình trạng “ông chẳng, bà chuộc” về cách thức tiếp cận, chồng chéo về nội dung, thiếu tính đồng bộ và nhất quán, không tương thích, thiếu liên thông: Luật Nhà ở không thống nhất với Luật Đất đai. Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư đi một đằng, luật chuyên ngành đi một nẻo. Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp được thiết kế theo phương án chọn bỏ, trong khi Luật chuyên ngành lại làm theo cách chọn cho. Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư bảo hậu kiểm nhưng luật chuyên ngành vẫn thiên về tiền kiểm. Luật Đầu tư quy định bộ ngành không được ban hành điều kiện kinh doanh, trong khi luật chuyên ngành lại vẫn giao bộ ngành đẻ ra giấy phép. Luật Doanh nghiệp nói: doanh nghiệp không cần con dấu, luật chuyên ngành lại vẫn yêu cầu doanh nghiệp phải đóng dấu vào tài liệu, giấy tờ gửi cho cơ quan Nhà nước…

Qua rà xét bước đầu, chúng tôi thấy, ít nhất có 50 luật và khoảng 150 điều khoản trong các luật liên quan đến doanh nghiệp và đầu tư, kinh doanh cần được xem xét sửa đổi, đặc biệt là các thủ tục về đầu tư, đất đai, quy hoạch, môi trường, xây dựng… Đây thực sự đang là những nút thắt cần phải tháo gỡ sớm để tạo thông thoáng, thuận lợi cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Mới xem xét trong phạm vi trong 12 luật đang có ảnh hưởng lớn đến kinh doanh, cộng đồng doanh nghiệp và các cơ quan chính phủ cũng đã thống nhất phải sửa đổi tới 58 điều quy định để bảo đảm sự minh bạch, tính đồng bộ, tính thống nhất, liên thông, hợp lý của hệ thống pháp luật, tránh tình trạng luật “chồng” lên luật, bộ “lấn” địa phương, Chính phủ “làm thay” doanh nghiệp… và thú thực, so với ASEAN và quốc tế thì một số quy định của pháp luật ở ta chẳng giống ai. Môi trường kinh doanh vẫn còn chằng chịt những ràng buộc vô lý, chi phi kinh doanh cao (cả chi phí chính thức và phi chính thức), buộc nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp phải sang tận Singapore để khai sinh…

Chỉ riêng danh mục 267 ngành nghề kinh doanh có điều kiện vừa được quy định tại Luật Đầu tư năm 2014, cộng đồng kinh doanh đã kiến nghị và các cơ quan chức năng đã thống nhất phải bãi bỏ ít nhất 70 ngành nghề và 10 ngành nghề khác phải được điều chỉnh cho phù hợp, vì các ngành nghề kinh doanh kể trên không thực sự cần thiết vì không hội đủ các điều kiện theo quy định của Hiến pháp, không rõ mục tiêu quản lý và thiếu tính khả thi. Và trong không ít trường hợp, người dân, doanh nghiệp và thậm chí cả cơ quan quản lý không biết “quả trứng có trước hay con gà có trước”... vì các luật khác nhau lại quy định khác nhau.

Việc rà xét, sửa đổi, bổ sung các luật liên quan đến doanh nghiệp và môi trường đầu tư kinh doanh, do vậy, là yêu cầu cấp bách của thực tiễn và cũng là yêu cầu nhằm thực hiện cam kết của Việt Nam về tự do hóa thương mại và đầu tư theo các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như TPP, EVFTA… đã được ký kết và sẽ thực hiện trong thời gian tới.

Việc tại một kỳ họp, Quốc hội ban hành một luật sửa nhiều luật liên quan đến doanh nghiệp và môi trường đầu tư, kinh doanh không phải là vấn đề mới trong thực tiễn lập pháp ở nước ta. Bảy năm về trước, Quốc hội khóa XII đã thông qua đạo luật số 38/2009 sửa đổi 6 luật về đầu tư, xây dựng mà điểm đột phá quan trọng chắc ai cũng nhớ, là sau một hồi tranh luận, chúng ta đã nhập được 3 loại giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, nhà ở, tài sản trên đất với 3 màu đỏ, trắng, hồng về một giấy. Và năm 2014, Quốc hội khóa XIII cũng đã ban hành 1 luật sửa 5 luật về thuế đã tạo bước cải cách đột phá giúp Chính phủ có thể khởi động thành công nghị quyết 19 về cải cách thủ tục hành chính thuế.

Những thực tiễn tốt đó là những gợi ý cho bước gia tốc cải cách thể chế đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển hiện nay. Và tôi đề nghị, để không chậm chân, đạo luật một luật sửa nhiều luật về doanh nghiệp và môi trường đầu tư, kinh doanh nên được đưa ra xem xét và thông qua ngay tại kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa XIV của chúng ta vào tháng 10, tháng 11 sắp tới.

Quá trình sửa đổi pháp luật về doanh nghiệp và kinh doanh là một quá trình liên tục, vì vậy, tôi cũng đề nghị, tại mỗi kỳ họp Quốc hội, nên có “xếp nốt” cho việc ban hành một đạo luật như vậy nếu phát hiện môi trường kinh doanh “có vấn đề” và các điều bất hợp lý, cần sửa đổi đã bộc lộ rõ, nếu chỉ sửa đổi một, hai điều cần thiết thôi thì cũng nên làm để có thể giải tỏa ngay được những ách tắc trong môi trường kinh doanh, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp.

Chúng ta rất cần có tư duy mới, linh hoạt trong chương trình xây dựng pháp luật và quy trình làm luật vì chúng ta đang trong quá trình chuyển đổi và hội nhập với tốc độ chóng mặt.

Chỉ cần chậm lại một kỳ họp Quốc hội, tức là chậm thêm 6 tháng, chúng ta có thể mất đi cơ hội và niềm tin của người dân, cản trở tăng trưởng kinh tế, tạo nguồn thu cho ngân sách, tạo việc làm cho con em chúng ta tới nửa năm kế hoạch. Đấy thực sự là một sự lãng phí lớn trong đó có cả trách nhiệm của Chính phủ và Quốc hội.

Vì vậy, tôi tha thiết đề nghị Quốc hội yêu cầu Chính phủ phải chuẩn bị thật tốt, tất nhiên không thể cầu toàn, để có thể trình ra Quốc hội vào cuối năm nay dự luật một luật sửa nhiều luật liên quan đến doanh nghiệp và môi trường đầu tư, kinh doanh.

Và tôi tin rằng, Chính phủ kiến tạo với chức năng trung tâm là xây dựng thể chế như sự chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, với tinh thần cầu thị lắng nghe ý kiến của người dân và doanh nghiệp, Chính phủ khóa XIV sẽ sẵn sàng và các bộ, ngành sẽ vượt lên “quyền anh, quyền tôi” để đẩy mạnh cải cách thể chế vì đất nước như Thủ tướng đã nhiều lần nhấn mạnh !

TS Vũ Tiến Lộc
Chủ tịch VCCI