“Giấy phép con” và quyết định mới của Thủ tướng

Người dân đến làm thủ tục tại Phòng Đăng ký kinh doanh TPHCM-Ảnh SGGP

Mới đây, sau khi Diễn đàn Cạnh tranh Quốc gia phản ánh tình trạng một số Bộ vẫn đã và đang tiếp tục soạn thảo, ban hành Thông tư quy định về điều kiện kinh doanh, Bộ KHĐT trong báo cáo gửi Chính phủ đã bày tỏ “đặc biệt quan ngại” về vấn đề này.

“Đó là việc làm trái thẩm quyền theo quy định của Luật Đầu tư, có nguy cơ gây hại đến hiệu lực một số nội dung của Luật Đầu tư và làm suy giảm niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp về hiệu lực và kết quả cải cách thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh thời gian qua”, Bộ KHĐT bày tỏ quan điểm trong báo cáo về kết quả 6 tháng thực hiện Nghị quyết số 19/NQ-CP ngày 12/3/2015 của Chính phủ về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia 2015-2016.

Vậy nguyên nhân nào khiến số Bộ vẫn đã và đang tiếp tục soạn thảo, ban hành Thông tư quy định về điều kiện kinh doanh? Về mặt kỹ thuật, qua tìm hiểu của Diễn đàn Cạnh tranh Quốc gia, có hai lập luận cơ bản được nhiều cơ quan lấy làm căn cứ để tiếp tục ban hành các điều kiện kinh doanh.

Thứ nhất, đó là việc các văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành, kể cả các luật chuyên ngành, chẳng hạn như Luật An toàn thực phẩm, vẫn giao thẩm quyền cho các bộ trong việc ban hành điều kiện kinh doanh. Tuy nhiên, Quốc hội cũng đã lường trước điều này khi quy định rất rõ trong Luật Đầu tư: Trong trường hợp có quy định khác nhau giữa Luật Đầu tư và luật khác về ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện thì thực hiện theo quy định của Luật Đầu tư. Điều này có nghĩa là, việc các bộ căn cứ vào các luật chuyên ngành để ban hành điều kiện kinh doanh là không đúng.

Căn cứ thứ hai, như một số ý kiến chia sẻ, đó là cách hiểu về điều kiện kinh doanh. Các ý kiến này cho rằng cần phân biệt “điều kiện kinh doanh” với các yêu cầu quản lý nhà nước với doanh nghiệp trong quá trình sản xuất kinh doanh, cung ứng dịch vụ hàng hóa. Theo cách hiểu này, một số bộ cho rằng họ không ban hành điều kiện kinh doanh, mà chỉ đặt ra một số yêu cầu với doanh nghiệp nhằm mục đích quản lý.

Tuy nhiên, trái với quan điểm trên, dự thảo Nghị định của Chính phủ (chuẩn bị được ban hành) quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Đầu tư  đã “quét” rất rộng các hình thức của điều kiện kinh doanh. Theo dự thảo này, thì giấy chứng nhận đủ điều kiện, chứng chỉ hành nghề, chứng nhận bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp, văn bản xác nhận, các hình thức văn bản khác và các yêu cầu, tiêu chuẩn, điều kiện cá nhân, tổ chức kinh tế phải đáp ứng để thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh mà không cần phải có xác nhận, chấp thuận dưới các hình thức văn bản, đều được coi là điều kiện kinh doanh.

Định nghĩa rộng rãi nói trên về hình thức của điều kiện kinh doanh được kỳ vọng sẽ ngăn chặn tối đa việc các bộ ngành, địa phương ra điều kiện kinh doanh dưới các "biến tướng" khác nhau.

Tổ công tác có quyền yêu cầu báo cáo

Thực tế, các quy định về điều kiện kinh doanh vừa là trọng tâm đổi mới trong Luật Đầu tư, khi Luật này tước bỏ thẩm quyền ban hành điều kiện kinh doanh của các bộ ngành, địa phương; vừa là một trọng tâm cải cách trong Nghị quyết 19, khi Chính phủ yêu cầu “cải cách toàn diện” các quy định về điều kiện kinh doanh, phù hợp với thông lệ quốc tế, chuyển mạnh sang hậu kiểm.

Ngoài ra, Chính phủ và Thủ tướng còn có hàng loạt chỉ đạo về nhiệm vụ của các bộ ngành, địa phương trong việc tuân thủ các yêu cầu về điều kiện kinh doanh của Luật Đầu tư và Nghị quyết 19. Đầu năm 2015, Thủ tướng đã yêu cầu các bộ ngành, địa phương “tuyệt đối không được quy định” về ngành, nghề kinh doanh có điều kiện và điều kiện kinh doanh, đồng thời nghiêm túc kiểm điểm, xử lý trách nhiệm của tập thể, cá nhân tham mưu soạn thảo, thẩm định, thông qua văn bản có nội dung trái pháp luật về vấn đề này.

Và ngày 28/9 vừa qua, Tổ công tác thi hành Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư đã được Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng quyết định thành lập, do Bộ trưởng Bộ KHĐT Bùi Quang Vinh đứng đầu.

Có nhiệm vụ chung là tham mưu giúp Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo thực hiện đầy đủ và nhất quán Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư, nhiệm vụ được giao cụ thể nhất của Tổ công tác là giúp Thủ tướng Chính phủ theo dõi, giám sát việc thực hiện các quy định về ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện.

Đặc biệt, Tổ công tác có quyền yêu cầu các Bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc chính phủ, Ủy ban nhân dân các cấp và các cơ quan, tổ chức liên quan phối hợp làm việc, báo cáo tình hình thi hành Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư và những vấn đề phát sinh trong quá trình thi hành các Luật này.

Triển khai Nghị quyết 19 của Chính phủ, môi trường đầu tư kinh doanh và chỉ số năng lực cạnh tranh toàn cầu của Việt Nam đã được cải thiện rõ rệt, khi Việt Nam tăng 12 bậc trong bảng xếp hạng vừa được Diễn đàn Kinh tế Thế giới công bố mới đây. Tuy nhiên, như lo ngại của Bộ KHĐT, “giấy phép con” nếu tiếp tục được ban hành sẽ là một nguy cơ lớn.

Để phá bỏ hệ thống “giấy phép con” đã ban hành, ngăn chặn việc ban hành các “giấy phép con” mới và xa hơn, để cải cách toàn diện các điều kiện kinh doanh, Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Nghị quyết 19 và nhiều văn bản khác đã có những quy định khá đầy đủ, chặt chẽ. Tổ công tác được thành lập theo quyết định của Thủ tướng được kỳ vọng sẽ giúp bảo đảm thực thi những quy định mang tính đột phá đó.

Hà Chính