Kiểm tra quá gắt gao nhiều mặt hàng xuất khẩu chủ lực

Dẫn kết quả khảo sát mới nhất cho thấy 94% DN được khảo sát đánh gía sự chuyển biến của các chính sách, pháp luật hải quan trong những năm qua là tích cực, chuyên gia hải quan Phạm Thanh Bình nhận xét này con số này nói lên rất nhiều điều.

94% DN đánh giá sự chuyển biến của các chính sách, pháp luật hải quan trong những năm qua là tích cực

“Đặc biệt, DN đánh giá rất cao hệ thống thông quan điện tử VNACCS,  hệ thống cung cấp thông tin và cơ chế tham vấn hải quan-DN. Hải quan là một trong số ít ngành tổ chức một cách thường xuyên và hiệu quả các hội nghị, hội thảo thông báo, lấy ý kiến DN về các quy định mới”, chuyên gia này nói tại hội nghị do Tổng cục Hải quan tổ chức ngày 8/9 tại Hà Nội.

“Đọc đoạn cuối thì quên đoạn đầu”

Tuy nhiên, các DN vẫn cho rằng văn bản hướng dẫn quá dài. Thông tư 38 năm 2015 của Bộ Tài chính dài tới hơn 200 trang, ngoài ra còn có thêm một Công văn 6330 của Tổng cục Hải quan dài gần 100 trang nữa. Riêng quy định về thủ tục miễn thuế, không thu/hòan thuế quá rườm rà, dài khoảng 50 trang trong Thông tư 38.

“Đây thực sự là một khó khăn, thách thức với người thực hiện. DN đọc đoạn cuối thì quên đoạn đầu, đọc lại đoạn đầu lại quên đoạn cuối. Tôi là người trong nghề mà cũng rối”, ông Bình, người từng giữ chức Cục trưởng Cục Kiểm tra sau thông quan, nói.

Hai khâu được coi là đột phá của hải quan trong thời gian qua, là quản lý rủi ro và áp dụng công nghệ thông tin, cũng được phản ánh là còn rất nhiều vấn đề.

Theo đánh giá của nhóm chuyên gia Dự án Quản trị nhà nước nhằm tăng trưởng toàn diện, thủ tục xác nhận hàng hóa qua khu vực gíam sát là một trong những thủ tục còn nhiều vướng mắc nhất, là thủ tục ít có cải tiến nhất hiện nay. Trong khi thủ tục khai hải quan đã căn bản được điện tử hóa thì thủ tục xác nhận hàng qua gíam sát hải quan vẫn làm thủ công. 85% DN cho biết để hàng hóa được thông quan phải trực tiếp làm thủ tục với bộ phận gíam sát hải quan cảng. Hơn nữa, thủ tục làm đến đâu cũng không có phản hồi về DN, DN không thể nắm được.

Bà Đặng Phương Dung, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may phàn nàn rằng có những quy định không phù hợp với hải quan điện tử. Chẳng hạn theo Quyết định 1966 của Bộ Tài chính thì khi kiểm hóa hộ với lô hàng bị luồng đỏ, hai đơn vị hải quan phải fax qua fax lại rất nhiều lần. DN cho rằng điều này là không cần thiết và mất quá nhiều thời gian, trong khi hải quan có thể kết nối mạng để xác nhận kết quả kiểm tra lô hàng.  

Cũng theo Hiệp hội Dệt may, nhiều khi hệ thống “bỗng dưng” báo đỏ, dừng không cho DN được hưởng “luồng xanh”  hay ân hạn thuế mà không rõ lý do gì. “Mỗi khi gặp sự cố như vậy, chỉ có DN (chứ không phải cơ quan hải quan) chạy đôn chạy đáo tìm lý do. Sau mấy ngày vật lộn, DN mới biết rõ nguyên nhân, nhiều khi do lỗi của phần mềm, không phải do lỗi cố ý của doanh nghiệp”, bà Dung phản ánh.

Luồng vàng, luồng đỏ tăng cao

Một điều đáng ngạc nhiên là số lượng lô hàng bị phân vào luồng đỏ, luồng vàng lại tăng rất cao, không như kỳ vọng là sẽ giảm dần. Điều này lại có liên quan trực tiếp đến một vấn đề khó giải quyết khác.

Các DN cho rằng nguyên nhân chính của tình trạng trên là quy định cứ mặt hàng kiểm tra chuyên ngành là bị phân vào luồng vàng, luồng đỏ, dẫn đến các loại hàng này đã bị kiểm tra chuyên ngành lại tiếp tục trở thành đối tượng kiểm tra luồng vàng, luồng đỏ của hải quan.

Trong khi đó, khảo sát cho thấy thủ tục quản lý chuyên ngành (kiểm dịch, kiểm tra chất lượng hàng hóa và kiểm tra ATTP) vẫn tiếp tục là một trong những vấn đề khó khăn nhất. Minh chứng cho nhận định này là tỷ lệ các lô hàng phải kiểm tra chiếm 30-35% các lô hàng nhập. Thời gian kiểm tra chất lượng phổ biến với một lô hàng là khoảng 168 giờ, có nơi 240 giờ. Kiểm tra ATTP phổ biến 168 giờ, riêng với thực phẩm chức năng từ 360-400 giờ.

Đáng chú ý, nhiều mặt hàng xuất khẩu, nhất là hàng thế mạnh, khuyến khích xuất khẩu của Việt Nam như nông thủy sản đang được kiểm tra gắt gao hơn cả hàng nhập khẩu.

Ví dụ mặt hàng hạt điều thô và nhân chịu cả 3 loại kiểm tra là kiểm dịch, kiểm tra chất lượng và kiểm tra ATTP, cả khi nhập khẩu và khi xuất khẩu. Thêm cả Hải quan cũng kiểm tra hết sức gắt gao mặt hàng điều thô nhập khẩu, căn cứ Thông tư 12 năm 2015 của Bộ NNPTNT. “Trong khi Thông tư này hướng dẫn kiểm tra an tòan thực phẩm với hàng hóa có nguồn gốc thực vật nhập khẩu và cơ quan Hải quan không phải là cơ quan có thẩm quyền đối với việc kiểm tra này”, ông Phạm Thanh Bình nói thẳng.

Tương tự, các mặt hàng thủy sản, sữa và các sản phẩm từ sữa cũng bị kiểm tra rất nhiều. “Tôi nói vui với các doanh nghiệp là nhiều mặt hàng được các cơ quan quản lý “chăm sóc” hơi kỹ”, ông Bình nói với các đại biểu. 

Cảm nhận của doanh nghiệp về mức độ đơn giản của thủ tục, thời gian thực hiện các thủ tục kiểm tra chuyên ngành so với trước năm 2015 như sau:

Vẫn tùy tiện “đẻ” giấy tờ

Khảo sát cũng cho thấy tình trạng áp dụng không thống nhất các quy định giữa các đơn vị, các công chức. Ví dụ, Thông tư 38 cho phép đưa hàng về bảo quản chờ kiểm tra chuyên ngành, nhưng có đơn vị cho phép, có đơn vị không. Về hoàn thuế, Thông tưquy định hồ sơ rất đơn giản, nhưng khi kiểm tra, hải quan yêu cầu nộp thêm hàng chục loại giấy tờ nữa.

Đặc biệt, nhiều đơn vị Hải quan vẫn yêu cầu DN trình hồ sơ với hàng luồng xanh. Ông Âu Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Giám sát quản lý hải quan, khẳng định đây là việc làm sai quy định.

Hội nghị dự kiến diễn ra trong buổi sáng, nhưng thực tế đã kéo dài tới 13h chiều. Ghi nhận các ý kiến của doanh nghiệp, ông Âu Anh Tuấn thừa nhận rất nhiều vấn đề được nêu lên là đúng, như về thủ tục giám sát, về nhãn hàng hóa…

Ông Tuấn cho biết, Hải quan đang cùng các cơ quan chức năng đo thời gian giải phóng hàng. Nhưng nhiều trường hợp, “thời gian đo được quá ngắn, chính chúng tôi cũng thấy nghi ngờ. Có trường hợp Hải quan kiểm tra hàng hóa của DN rất lâu, nhưng thời gian ghi nhận trên hệ thống rất ngắn”, ông Tuấn thừa nhận.

Trao đổi với phóng viên, ông Tuấn cho biết sau hội nghị này sẽ tổ chức hội nghị với toàn bộ các cục, chi cục hải quan, chấn chỉnh các vấn đề như yêu cầu giấy tờ ngoài quy định hoặc tình trạng mỗi nơi thực hiện một kiểu. Các kiến nghị của doanh nghiệp và chuyên gia sẽ được xem xét, sửa đổi. Các vấn đề về quản lý chuyên ngành cũng sẽ được Hải quan chuyển tới các bộ.

 Hà Chính